مقدّمه
همانگونه که واضح است، انتخاب رشته در مقطع متوسطه و از سال نهم به دهم مهم ترین تصمیم یک دانش آموز در زندگی خود است؛ چون ادامۀ مسیر زندگی وی از طریق همین تصمیم مشخّص خواهد شد. در انتخاب رشته نباید به طور احساسی تصمیم گرفت و باید با مشورت، تحقیق و تصمیم گیری عقلانی و منطقی، رشتۀ مناسب خودتان را انتخاب کنید. هر دانش آموز فقط فرصت یکبار تغییر رشته دارد، پس بهتر است هوشمندانه مسیر خود را انتخاب کند. اکثر بزرگسالان ،که سواد زیادی ندارند، دانش آموز را فقط و فقط وادار به توجّه به بازار کار و آیندۀ رشته ها می کنند که کاری بسیار خطرناک است.
در انتخاب رشته چه مواردی در نظرگرفته شود؟
1- علاقه: مهم ترین و اساسی ترین عامل در انتخاب رشته، علاقه و رغبت دانش آموز به یک رشته است. علایق هر انسان، متناسب با محیطی که در آن رشد یافته، میتواند متغیّر باشد. هرچه دانش آموز علاقه بیشتری به رشتۀ مورد نظر خود داشته باشد به نفع او است. به این دلیل که اگر یک دانش آموز در دروس یک رشته ضعیف باشد، با توجّه به میل و رغبت زیاد خود به آن رشتۀ سعی خواهد کرد تا پیشرفت کند و سطح خود را به جایگاه بالاتر برساند. علاوه بر این، محصّل در صورت انتخابِ رشتۀ مورد علاقۀ خود، از نظر روانی در سطح عالی بوده و احساس موفّقیّت بیشتری خواهد داشت. حتّی اگر دانش آموز به رشته ای علاقه داشته باشد که بازار کار آن ضعیف باشد، میتواند در آینده با توجّه به سواد بالای خود در آن رشته خلّاقیّت به خرج دهد و یک شغل جدید با سرمایه اندک ایجاد کند.
نکته: ممکن است والدین یا نزدیکانِ یک دانش آموز او را به انتخابِ رشته ای وادار کنند که فرزندشان هیچ علاقه و رغبتی به آن ندارد. این بدترین نوع انتخاب رشته است! زیرا دانش آموز نه تنها رغبتی به رشتۀ خود نخواهد داشت، بلکه ممکن است از سر لجبازی و لجاجت با تصمیم پدر و مادر خود و نشان دادن عقیدۀ صحیح خود در انتخاب رشته، عمداً در دروس خود افت کند تا به والدینش بفهماند که انتخاب آنان نادرست بوده.
2- استعداد: استعداد میزان نسبی پیشرفت یک فرد در یک حوزه خاص است و همۀ ما دارای توانمندی‌هایی هستیم که برحسب عادت ممکن است از آنها استفاده بکنیم یا نکنیم. هر انسانی استعداد های متفاوتی دارد و کسی به نام "انسان بی استعداد" وجود ندارد. بعد از علاقه، استعداد مهم ترین عامل قابل توجّه در انتخاب رشته است. استعداد یک دانش آموز را باید با توجّه به نتایج کار های وی در زندگی به دست آورد. مثلاً یک دانش آموز در آزمون های مدرسه ای و یا المپیاد ریاضی نمرۀ خوبی کسب کرده است؛ پس او در رشته ریاضیات استعداد خاصی دارد. یا حتّی یک دانش آموز در کشاورزی و فوت و فنّ آن مهارت بالایی دارد و تاکنون چندین بار زمین زراعی را ثمر نشانده؛ پس این دانش آموز در رشته کار و دانش و گرایش کشاورزی استعداد خاصی دارد. البتّه همانطور که گفته شد ممکن است محصّل در یک رشته استعداد نداشته باشد ولی به آن علاقه داشته باشد. این دانش آموز میتواند با تلاش و پشت کار استعداد مورد نیاز را در خود بیافریند و پیشرفت کند. همچنین، نباید از یک دانش آموز فراتر از حدّ استعدادش انتظار داشته باشیم چون مغز انسان محدود است.
3- توجّه به دروس یک رشته: در هر رشتۀ تحصیلی دروسی وجود دارد که هیچ سنخیّتی با آیندۀ شغلی آن رشته ندارد و به هیچ درد دانش آموز در آینده نخواهد خورد. نمیتوانم نام این دروس را بگویم چون ممکن است برخی ها اعتراض کنند.
پس در انتخاب رشته ممکن است یک دانش آموز به دروس ریاضی و فیزیک علاقه داشته و استعداد کافی در آنها داشته باشد، ولی اگر ضعفی در دروس غیر مرتبط با آن رشته داشته باشد، باید آن درس را در تابستان پیش خوانی کند تا آمادۀ سال تحصیلی شود. البتّه اگر تعداد دروسی که دانش آموز در آن رشته ضعف دارد زیاد باشد، بهتر است رشتۀ دیگری را انتخاب کند تا در طول سال تحصیلی متحمّل اذیّت های فراوان نشود.
4- درنظر گرفتن مدرسه و محلّ تحصیل: این مورد بیشتر باید در شهر های کوچک مورد بررسی واقع شود. در یک کلانشهر، برای هر رشته مدارس متفاوت نیز وجود دارد و طیف وسیعی از دبیران باسواد و امکانات بسیار وجود دارد. ولی در یک شهر کوچک برای یک رشتۀ خاص ممکن است فقط یک مدرسه وجود داشته باشد. برای مثال، یک دانش آموز به رشته های فنّی و حرفه ای در هنرستان علاقه دارد، امّا در شهر او فقط یک مدرسه برای این رشته وجود دارد و آن یک مدرسه هم امکانات کم، دبیران کم تجربه و دانش آموزان و محیطی ضعیف دارد. حال باید این دانش آموز انتخاب کند که به یک مدرسه ضعیف ولی با علاقه برود، یا اینکه بدون هیچ علاقه و رغبتی به یک مدرسه قدرتمند و مجهّز برود.
5- بازار آکار و آینده شغلی: برخی از دانش آموزان وضعیّت مالی خوبی دارند و رشتۀ مورد نظر خود را صرفاً برای بالا بردن سواد و آگاهی خود در آینده انتخاب میکنند، نه برای درآمد زیایی و کار. طیف وسیعی از محصّلان به خاطر وارد شدن به بازار کار رشتۀ خود به پیش می روند و باید همه جوانب را در نظر داشته باشند. هر رشته در زمان های متفاوتی در یک کشور درآمد های متفاوتی دارد. برای مثال در گذشته درآمد رشتۀ علوم ریاضی با علوم تجربی یکسان بود ولی اکنون درآمد رشته های علوم پزشکی و دندانسازی و داروسازی به قدری از رشته های مهندسی بیشتر است که قابل تصوّر نیست. البته ناگفته نماند که یک مهندس با استعداد و خلّاق میتواند درآمدی بیشتر از چندین پزشک را داشته باشد ولی یک مهندس عادی خیر. در اواخر سال 2017 در کشور آلمان، حقوق معلمان کمی کاهش یافت و متوسط درآمد آنان کمتر از پزشکان شد که ناگهان دولت این کشور با اعتراض وسیع اساتید رو به رو شد! ولی در کشور ما اینگونه نیست.
در اعتراض به موضوع نامتوازن بودن درآمد و تقاضای رشته علوم تجربی، مقام معظّم رهبری مدّظله العالی، در دیدار با اساتید و هیئت علمی دانشگاه ها در 20 خرداد 1397 فرمودند:
"... خواست من از جامعۀ دانشگاهی و آموزش و پرورش این است که به خطر نامتوازن شدن رشته های دانشگاهی و هجوم محصّلان به رشته های درآمد زا توجّه کنند و مشکلات آن را بر طرف نمایند..."
قرار نیست همۀ دانش آموزان به پست و مقام های بالا دست پیدا کنند و همینکه به جامعۀ خود خدمت کنند و موفّق شوند کافی است.
(هرچند که تعریف هر فرد از موفّقیّت متفاوت است.)
6- مشاوره و بهره مند شدن از تجارب دیگران: سعی کنید افراد و یا منابعی را برای راهنمایی خواستن انتخاب کنید که هم تجربه زیاد و هم سواد بالا داشته باشند. ممکن است یکی از نزدیکان شما که سواد بسیار کم ولی تجربه زیادی دارد، شما را به درستی راهنمایی نکند؛ چون اون فقط به پایان کار و آیندۀ شغلی می اندیشد و توجّهی به علاقه و استعداد شما، محلّ تحصیل، دروس سختی که خواهید گذراند و.... نکند. برای همین در مشورت ها و تحقیقات خود وسواس به خرج دهید. اشخاص و مؤسسات بسیاری هستند که با تبلیغات فراوان شما را به خود جذب می کنند و آخر سر هم هیچ کمک شایانی به شما نمی کنند. هیچ فردی بهتر از کسی که یک رشته را ادامه داده و در حال حاظر مشغول به کار در آن رشته است، نمیتواند به شما کمک بکند.
این پست در رابطه با راهنمای انتخاب رشته بود.
در پایان از شما خواهشمندیم تا با کلیک بر روی لینک زیر، با تک تک رشته های تحصیلی به طور کامل آشنا شوید:
معرّفی صفر تا صد رشته های تحصیلی دوره متوسّطه
برای راهنمایی و مشاوره رایگان انتخاب رشته با آی دی زیر در تماس باشید:
woks1@
منتظر نظرات و سوالاتتون هستیم...!
